Hangi Terapi Ekolleri Hangi Sorunlarda En Başarılıdır?

Hangi Terapi Ekolleri Hangi Sorunlarda En Başarılıdır?

Pek çok insan, hangi terapinin kendileri için daha uygun olduğuna dair kafa karışıklığı yaşamaktadır. Bu konuda da haklılar. Bu yazıda hangi terapilerin hangi sorunlar için daha etkili olduğuna dair bir yazı paylaşmak istiyorum. Ama unutmamak gerekir ki, tüm terapi ekolleri, sizin gönderdiğiniz bütün sorunları kendilerinin de çalışabileceklerini iddia edebilir. Örneğin bir EMDR terapisti, OKB konusunda kendisinin de çalışabildiğini söyleyecektir. Ya da BDT terapisti, travma konusunda EMDR kadar etkili olduğunu söyleyebilir. Bu konu tamamen yanlış değilse bile bizler bilimsel araştırmalara ve meta-analizlere değer vermekteyiz. Meta-analizler uzun yıllar boyunca yapılmış bilimsel çalışmaların sonuçlarını bizimle paylaştıkları için değerlidirler. Yine de, hangi sorunu yaşadığınızdan emin olamıyor olabilirsiniz. Örneğin kendinizi OKB sanmaktayken belki bir travmatik olay sebebiyle OKB geliştirmiş olabileceğiniz gibi durumlar ortaya çıkmış olabiir. Yani tavuk mu yumurtadan çıktı yumurta mı tavuktan çıktı konusu da önemlidir. Dolayısı ile doğru teşhisin konulması için bu konuda iyi hizmet almanız önemlidir. Ülkemizde maalesef kalifiye psikoterapistler ve psikoterapi alanına hakim psikiyatristler az bulunmaktadır. Pek çok insan özelliklede devlet kurumlarındaki psikiyatristlerin kendilerini 5 dakika dinlemelerinden şikayetçi olmaktadır. Yine alanda, işini ve danışanlarını para olarak gören psikoterapistler de mevcuttur. Türkiye’de ruh sağlığı alanı maalesef özensiz, dünya standartlarının altında, para odaklı bir sistem olarak varlığını sürdürmektedir. Örneğin kimi psikiyatristler psikologların -terapi- yapmasının yanlış olduğunu söylemektedir. Ancak kimi psikiyatristler ise psikologlara yüksek ücretler ile terapi eğitimleri satmaktadır. Tüm bunları uzatıyor olmamın sebebi, aşağıdaki yazıyı okurken, önemli olanın “hangi terapi ekolü” olduğu değil “doğru terapisti bulmak” olduğunu aklınızdan çıkartmamanızı istememdir.

Terapi ekollerinin etkinliği, bilimsel çalışmalarla kanıtlanmış sonuçlara ve bireyin ihtiyaçlarına göre şekillenir. Yaygın ekoller ve başarı gösterdikleri alanlar:

1. Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT)
   • En Başarılı Olduğu Sorunlar: Depresyon, anksiyete bozuklukları (panik bozukluk, sosyal kaygı), obsesif kompulsif bozukluk (OKB), travma sonrası stres bozukluğu (TSSB).
   • Bilimsel Temel: Hofmann ve arkadaşlarının (2012) Clinical Psychology Review’daki meta-analizi, BDT’nin anksiyete ve depresyonda etkili olduğunu kanıtlıyor.
   • Neden: Düşünce ve davranış kalıplarını hedef alır. Örneğin, “Başarısız olursam her şey biter” gibi bir inancı değiştirerek kaygıyı azaltır.
2. Psikodinamik Terapi
   • En Başarılı Olduğu Sorunlar: Kişilik bozuklukları (örneğin borderline), kronik depresyon, çocukluk travmaları.
   • Bilimsel Temel: Shedler (2010), American Psychologist’te psikodinamik terapinin uzun vadeli etkilerini gösteriyor. Leichsenring ve Rabung (2008) de karmaşık vakalarda başarısını destekliyor.
   • Neden: Bilinçdışındaki çatışmaları çözerek derinlemesine iyileşme sağlar.
3. Gestalt Terapi
   • En Başarılı Olduğu Sorunlar: Öz farkındalık eksikliği, duygusal tıkanıklık, ilişki sorunları.
   • Bilimsel Temel: Elliott ve ekibi (2004), Psychotherapy Research’te duygusal farkındalığı artırmadaki etkisini vurguluyor.
   • Neden: “Şu an”daki deneyime odaklanarak kişinin kendini keşfetmesini sağlar.
4. Aile ve Sistemik Terapi
   • En Başarılı Olduğu Sorunlar: Aile içi çatışmalar, çift problemleri, bağımlılık.
   • Bilimsel Temel: Carr (2009), Journal of Family Therapy’de sistemik terapinin aile dinamiklerini düzeltmede etkili olduğunu gösteriyor.
   • Neden: Sorunu bireyden ziyade ilişkisel sistem içinde ele alır.
5. EMDR (Göz Hareketleriyle Duyarsızlaştırma ve Yeniden İşleme)
   • En Başarılı Olduğu Sorunlar: TSSB, tek olaylı travmalar, fobiler.
   • Bilimsel Temel: Shapiro (2001) tarafından geliştirilen EMDR, WHO tarafından TSSB için öneriliyor. Van der Kolk (2014) The Body Keeps the Score’da etkinliğini doğruluyor.
   • Neden: Travmatik anıları yeniden işleyerek duygusal yükünü azaltır.
6. Mindfulness Temelli Terapiler
   • En Başarılı Olduğu Sorunlar: Kronik stres, tekrarlayan depresyon, anksiyete.
   • Bilimsel Temel: Kuyken ve ekibi (2016), JAMA Psychiatry’de MBCT’nin depresyonu önlemede antidepresan kadar etkili olduğunu buldu.
   • Neden: Farkındalıkla ruminasyonu azaltır ve zihni sakinleştirir.
7. Varoluşsal Terapi
   • En Başarılı Olduğu Sorunlar: Varoluşsal krizler, ölüm korkusu, anlam arayışı.
   • Bilimsel Temel: Yalom (1980), Existential Psychotherapy’de bu yaklaşımın temelini atıyor; Vos ve ekibi (2015) Palliative Medicine’da anlam bulmada etkisini gösteriyor.
   • Neden: Hayatın büyük sorularına yanıt arayanlara destek olur.
8. Bütüncül Psikoterapi
   • En Başarılı Olduğu Sorunlar: Çok katmanlı sorunlar (örneğin, hem depresyon hem fiziksel belirtiler), kişilik gelişimi, karmaşık travmalar.
   • Bilimsel Temel: Türkiye’de Tahir Özakkaş’ın (2015) Bütüncül Psikoterapi kitabı, bu yaklaşımın farklı ekolleri (BDT, psikodinamik, gestalt gibi) entegre ettiğini açıklar. Gilbert ve Orlans (2011), Integrative Psychotherapy in Action’da bütüncül yaklaşımların esnekliğini ve bireye özgü etkisini destekler. Araştırmalar, entegratif terapilerin tek bir ekole göre daha geniş kapsamlı sorunlarda başarılı olduğunu gösteriyor (Norcross & Goldfried, 2005, Handbook of Psychotherapy Integration).
   • Neden: Bireyi zihin, beden ve ruh bütünlüğüyle ele alır. Örneğin, hem anksiyete hem de uyku problemi yaşayan biri için BDT’yi mindfulness ile birleştirip kapsamlı bir çözüm sunabilir.

Sonuç: Hangi ekolün etkili olduğu, sorunun niteliğine ve kişiye göre değişir. Butler ve Strupp (2006), Psychotherapy’de terapist-danışan ilişkisinin başarının anahtarı olduğunu belirtiyor. Bütüncül psikoterapi gibi yaklaşımlar ise çok yönlü sorunlarda öne çıkıyor.

Kaynaklar:

• Hofmann, S. G., et al. (2012). Clinical Psychology Review.
• Shedler, J. (2010). American Psychologist.
• Elliott, R., et al. (2004). Psychotherapy Research.
• Carr, A. (2009). Journal of Family Therapy.
• Van der Kolk, B. (2014). The Body Keeps the Score.
• Kuyken, W., et al. (2016). JAMA Psychiatry.
• Yalom, I. D. (1980). Existential Psychotherapy.
• Özakkaş, T. (2015). Bütüncül Psikoterapi.
• Gilbert, M., & Orlans, V. (2011). Integrative Psychotherapy in Action.
• Norcross, J. C., & Goldfried, M. R. (2005). Handbook of Psychotherapy Integration.